DI TÍCH ĐỀN, CHÙA LINH SƠN
(Xã Tân Hương, huyện Yên Bình, tỉnh Yên Bái)
Ngày 31 tháng 8 năm 2017 ủy ban nhân dân tỉnh Yên Bái Ban hành Quyết định số 1581/QĐ-UBND công nhận Đền, Chùa Linh Sơn xã Tân Hương huyện Yên Bình là di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh.
1. Tên gọi di tích :
- Đền, Chùa Linh Sơn, xã Tân Hương, huyện Yên Bình, tỉnh Yên Bái.
- Tên gọi khác của di tích:
+ Tên mĩ tự đền: “Linh Sơn Từ”-Đền Linh Sơn [灵山 祠]
+Tên mĩ tự chùa: “Linh Sơn Tự”-Chùa Linh Sơn [灵山寺]
2. Loại hình di tích:
- Di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh.
3. Quyết Định công bố di tích:
- Quyết định số 1581/QĐ-UBND công nhận Đền, Chùa Linh Sơn xã Tân Hương huyện Yên Bình là di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh
4. Địa điểm và đường đến di tích
Di tích Đền, chùa Linh Sơn tọa lạc trên đồi thuộc thôn Tân Bình, cách Ủy ban nhân dân xã Tân Hương 3km; cách trung tâm huyện Yên Bình 12km; cách trung tâm tỉnh 17km.
Di tích đền, chùa Linh Sơn có diện tích khoanh vùng bảo vệ: 5.650.9 m2.
Đến di tích đền, chùa Linh Sơn, xã Tân Hương, huyện Yên Bình bằng đường bộ rất thuận lợi:
- Du khách đi từ thành phố Yên Bái (bến xe, ga), đi theo đường Yên Bái-Hà Nội, đến km9 đi theo quốc lộ 70 đến Ủy ban nhân dân xã Tân Hương, đi tiếp 3km vào thôn Tân Bình là tới di tích.
- Nếu đi theo quốc lộ 37 từ Hà Nội-Yên Bái đến km9 đi quốc lộ 70 đến xã Tân Hương vào thôn Tân Bình là tới di tích.
5. Sơ lược Lịch sử di tích:
- Di tích đền Linh Sơn
Từ xa xưa, đời sống tâm linh của người Việt Nam đã tồn tại nhiều hình thức tín ngưỡng, tôn giáo khác nhau. Thờ Thánh Mẫu là 1 tín ngưỡng dân gian bản địa trong đời sống văn hóa của người Việt. Thể hiện sự tin tưởng, ngưỡng mộ, tôn vinh và thờ phụng những vị Nữ thần gắn với các hiện tượng tự nhiên, vũ trụ được con người cho rằng có chức năng sáng tạo, bảo trợ và che chở cho sự sống của con người.
Xã Tân Hương từ xa xưa người Kinh, người Cao Lan, người Dao cùng sinh sống. Tuy mỗi dân tộc có bản sắc văn hóa riêng biệt, phong tục, tập quán khác nhau, nhưng họ đều là cư dân nông nghiệp, đồng bào luôn mong muốn mùa màng tốt tươi và con người được sinh sôi nảy nở, nên người dân Tân Hương xưa đã dựng đền thờ Thánh Mẫu-cầu mong Thánh Mẫu che chở, mang lại những điều tốt lành cho dân làng và đặt tên là “Đền Linh Sơn”.
- Di tích chùa Linh Sơn:
Trong lịch sử, ngay từ đầu Công nguyên Phật giáo đã du nhập vào Việt Nam. Trong khoảng thời gian đó, các ngôi chùa đã dần dần mọc lên trong các thời gian khác nhau và trên các không gian khác nhau ở Việt Nam... cho đến lúc, nhiều làng xã đã có ngôi chùa và Phật giáo đã thích ứng khá nhuần nhuyễn với tín ngưỡng, phong tục, tập quán bản địa. Người Việt Nam xưa có câu: "Đất vua, chùa làng". Điều đó có nghĩa là đất đai thuộc quyền sở hữu của nhà nước, còn chùa lại thuộc cộng đồng làng xã.
Hòa trong dòng chảy lịch sử đó, Phật giáo du nhập vào Yên Bái từ khá sớm, điển hình là qua khai quật phát hiện tháp chùa Thượng Miện, xã Tân Lĩnh, huyện Lục Yên, có niên đại cuối đời Lý, đầu thời Trần, cách ngày nay gần nghìn năm. Trải qua thời gian, ở Yên Bái nhiều làng quê đã xây dựng chùa. Chùa Linh Sơn là một ngôi chùa như vậy.
Đền, Chùa Linh Sơn được phục dựng vào năm 1975 để lấy nơi thờ Mẫu, thờ Phật.
Năm 1978, Đền, Chùa Linh Sơn được người dân thôn Tân Bình, xã Tân Hương phục dựng lần thứ 2. Đền, Chùa có kiến trúc nhà gỗ 3 gian, lợp cọ. Do điều kiện cuộc sống của nhân dân còn khó khăn, nguồn kinh phí có hạn nên một nhà chia làm 2; một nửa thờ Tam tòa Thánh Mẫu, một nửa còn lại thờ Phật.
Năm 1988, Đền, Chùa được tu bổ, tôn tạo.
Năm 2000, Đền, Chùa được xây dựng mới, chất liệu gạch nung.
Đền, Chùa Linh Sơn có kiến trúc nhà xây cấp 4, gồm 5 gian, diện tích khoảng 60m2; lợp proximang; phía trước đặt lư hương, tượng Quan Thế Âm Bồ Tát.
6. Các nhân vật được thờ tự:
Đền Linh Sơn thờ Tứ phủ (Thánh Mẫu Thượng Thiên, Thánh Mẫu Thượng Ngàn, Thánh Mẫu Thoải, Địa Tiên Thánh Mẫu), Ngũ Vị Vương Quan (từ đệ nhất đến đệ ngũ), Đức Thánh Trần, Sơn Trang, Quan Ngũ Hổ, Ông Hoàng Bơ (Thoải phủ), Hoàng Bẩy (Nhạc phủ, danh hiệu Ông Bảo Hà), Hoàng Mười (Địa phủ, danh hiệu Ông Nghệ An)…
Chùa Linh Sơn thờ Phật bao gồm: Tam Thế Phật (quá khứ-Phật Cá Diếp; hiện tại-Phật Thích ca Mâu Ni; vị lai-Phật Di Lặc); Bồ Tát “Thiên thủ thiên nhãn” -nghìn mắt nghìn tay, Phật Bà Quan Âm, Đức Thánh Hiền…
7. Phong tục lễ hội:
- Lễ hội đền Linh sơn gồm các lễ chính:
+ Lễ đầu năm (ngày 9 tháng giêng)
+ Lễ thờ Mẫu (3/3 âm lịch):
+ Tết Trung Nguyên
+ Lễ Đức Thánh Trần (20/8 âm lịch)
+ Lễ tất niên (tháng chạp)
- Lễ hội chùa Linh Sơn
Theo nghi lễ Phật giáo, lễ hội hàng năm được tổ chức vào các ngày:
- Tết Phật Đản
- Tết Trung Nguyên (Xá tội vong nhân)
Di tích Đền, Chùa Linh Sơn, xã Tân Hương, huyện Yên Bình có từ lâu đời, là sự kế thừa, kết nối dòng chảy lịch sử văn hóa truyền thống Việt có từ hàng ngàn năm, là tiến trình phát triển lịch sử văn hóa Việt Nam trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc./.
Thanh Hùng- Đức Huân- phòng Văn hóa và Thông tin
( Bài viết có sử dụng tư liệu của Trung Quản lý Di tích và Phát triển Du lịch tỉnh Yên Bái)
